Het plan heeft betrekking op delen van het grondgebied van Hasselt, Herk-de-Stad en Nieuwerkerken.
Het plangebied van het ontwerp GRUP Herkenrodebossen en Wijerbos is een openruimtegebied van 1428ha gelegen tussen Hasselt en Herk-de-Stad, vernoemd naar de abdij van Herkenrode. Het is nog één van de meest open groengebieden rond Hasselt. Oorspronkelijk was het gebied grotendeels bebost maar door de jaren heen transformeerde het naar een landschap dat bestaat uit een mozaïek van bosfragmenten, natuurlijke graslanden, weilanden, akkers, boomgaarden en ander landbouwgebruik.
Het GRUP heeft hoofdzakelijk tot doel de boskernen te herstellen en terug met elkaar te verbinden. Er wordt gestreefd naar een biodivers boslandschap, met aandacht voor het behouden van het historisch bocagelandschap (halfopen landschap met bossen, wei-, hooiland en akkers afgewisseld met veel kleine landschapselementen zoals houtkanten, struweel, poelen, etc.) en ruimte voor landbouw en recreatief medegebruik. De absolute ondergrens van netto bosuitbreiding is 135ha.
Het GRUP zal het door de stad opgemaakte BPA 'Herkenrodebossen' van 2008 gedeeltelijk opheffen en overschrijven.
Het gebied Herkenrodebossen vervult een belangrijke rol in de openruimtestructuur van Hasselt maar heeft daarnaast ook een belangrijke recreatieve functie voor de Hasselaar. In het ruimtelijk structuurplan van de stad Hasselt wordt het gebied aangeduid als een 'stadsbos'. Recreatieve voorzieningen zijn inpasbaar en kunnen geïntegreerd worden op specifieke locaties en voor specifieke activiteiten die gebonden zijn aan de aard van deze gebieden. De toegankelijkheid van het gebied voor voetgangers en fietsers is belangrijk. Buurtwegen en veldwegen vervullen hierin een belangrijke rol. Het gebied wordt eveneens aanzien als een 'stedelijk landbouwgebied' waar ook ruimte kan zijn voor kleinschaligere landbouwactiviteiten.
Grafisch plan en stedenbouwkundige voorschriften
Het plan voert de noodzakelijke bestemmingswijzigingen op perceelsniveau door. De bestemmingen van het ruimtelijk uitvoeringsplan zullen de bestemmingen van de geldende plannen van aanleg (i.c. het gewestplan, het BPA Herkenrodebos, GRUP ‘Oppervlaktedelfstoffenplan Leem in Zuid-Limburg’) deels vervangen. Het gemeentelijk mini-RUP 206 Herkenrodebos wordt niet meer overschreven en blijft bijgevolg bestaan. De 'harde bestemmingen' (woongebied/woongebied met landelijk karakter/woonzones volgens BPA en tuinen en blauwe zones) werden grotendeels uitgesloten. Dit betekent dat er resten BPA zullen blijven bestaan naast het GRUP en het gewestplan. De rechten die verkregen zijn binnen het BPA worden daardoor gevrijwaard in de harde bestemmingen.
In het centrale deel van het plangebied worden de bestaande bosfragmenten waar mogelijk met elkaar verbonden tot een ruimtelijk-functioneel aaneengesloten geheel en bestemd als bosgebied. Naast bosgebied krijgt een groot deel van het agrarisch gebied een bestemming van bouwvrij agrarisch gebied, agrarisch gebied met natuurverweving, gemengd openruimtegebied en agrarisch gebied met ecologisch belang.
De aaneengesloten kern ten oosten van de Kermtstraat wordt in z’n geheel bestemd als bosgebied met overdruk grote eenheid natuur. Het aansluitende laaggelegen gebied Meibroek met natte graslanden, houtkanten en kleinere oudbosfragmenten langs de Kermterbeek ten noordoosten van het Herkenrodebos wordt bestemd als natuurgebied met overdruk grote eenheid natuur. Met deze aanduiding treden wettelijke bepalingen in werking die sturend kunnen zijn voor de (toekomstige) inrichting en het beheer van deze gebieden maar ook op naburige activiteiten die impact hebben op deze gebieden.
Elk van deze planopties heeft een positief effect op de natuurontwikkelingsdoelstellingen van het gebied maar heeft ook restrictieve gevolgen op de landbouwbedrijfsvoering die op dit moment niet exact kunnen worden ingeschat maar die ook niet onderschat of geminimaliseerd mogen worden. Als overgangsregel treedt voor een aantal landbouwpercelen de overdruk GEN pas in werking op 1 januari 2035.
In het oosten en westen van het deelgebied bevinden zich samenhangende landbouwstructuren. Het RUP herbevestigt grote delen van deze landbouwgebieden De bestaande landbouwbedrijfszetels krijgen, rekening houdend met de randvoorwaarden vanuit het fysisch systeem, de nodige uitbreidingsmogelijkheden. Bestaande (landbouw)bedrijfszetels worden opgenomen in agrarisch gebied. De contour van deze bestemmingszone werd ruim genomen zodat de ontwikkelingsmogelijkheden van deze zetels in principe verzekerd blijven.
Het overige agrarisch gebied wordt bouwvrij gebied en/of gedifferentieerd als natuurverwevingsgebied. In deze gebieden van de agrarische structuur is het beleid gericht op het weren van nieuwe niet-agrarische functies die het functioneren van de landbouw op termijn zouden kunnen belemmeren. Zo moet hobbyland- en tuinbouw worden ontmoedigd. Binnen de bouwvrije agrarische gebieden en natuurverwevingsgebieden zijn er geen mogelijkheden voor het oprichten van hobbystallen. Het is niet duidelijk of en in welke bestemmingszones ‘schuilstallen’ wel mogelijk zijn. Er wordt gevraagd om de voorschriften wat dit betreft te verduidelijken.
Wat dit betreft dient er opgemerkt te worden dat het gebied gelegen is binnen de afbakening van het 'regionaalstedelijk' gebied en dat het landbouwgebied in Herkenrodebossen door de stad aanzien wordt als een 'stedelijk landbouwgebied' en stadsrandpark waar ook ruimte moet zijn voor kleinschalige landbouwactiviteiten en stadslandbouw en waarbij er aan de landbouwers ook extra mogelijkheden kunnen gegeven worden op het vlak van functionele verbreding zoals bijvoorbeeld beheer van de open ruimte, recreatie en toerisme,... Naast de betekenis in functie van openruimte heeft het gebied ook een rol te vervullen op (regionaal) 'stedelijk niveau'. De (rand)stedelijke openruimtegebieden zijn gebieden met een open maar ook multifunctioneel karakter.
In de fase van plenaire vergadering werd hieraan nog tegemoet gekomen door het bestemmen van gebieden naar gemengd open ruimtegebied waarbinnen kleinschalige infrastructuur in functie van recreatie als nevengeschikte functie mogelijk was. Dit was ook een zone waar hobbylandbouw mogelijk was. In de voorliggende versie van voorschriften is dit niet meer mogelijk en is het gemengd openruimtegebied ook volledig bouwvrij. Bovendien is er een verschil tussen de verordenende voorschriften en de voorschriften in de toelichtingsnota voor wat betreft art. 5.2. Volgens de toelichtingsnota p. 59 zijn constructies voor hobbylandbouw nog wel toegelaten. Er wordt gevraagd om de voorschriften aan te passen conform de toelichtingsnota zodat hobbylandbouw wel mogelijk is in het gemengd openruimtegebied. De oppervlakte gemengd openruimtegebied is sterk gereduceerd in het RUP. Anderzijds werden er veel meer (diepe) tuinzones uit de plancontour gelaten waardoor deze terugvallen op de gewestplanbestemming of het BPA.
In de Herkkantstraat worden 5 onbebouwde percelen, gelegen in een verkaveling en in woongebied met landelijk karakter, herbestemd naar natuurgebied in functie van het realiseren van een natuurverbinding naar de vallei van de Herk. De verkavelingsvergunning die hier van toepassing is, wordt opgeheven. Het is belangrijk dat de eigenaars hiervan op een correcte manier op de hoogte gebracht worden en billijk vergoed voor het verlies van hun bouwgrond. Er werd gekozen om via de planschaderegeling te vergoeden en niet via onteigening.
De KMO-zone IJsfabriek werd in tegenstelling tot de planversie van de plenaire vergadering terug opgenomen in het GRUP en grotendeels herbestemd naar natuurgebied. De stad werd hiervan niet op de hoogte gebracht. Dit is in tegenspraak met de uitdrukkelijke vraag van de stad Hasselt en het besluit van het CBS van 26 januari 2023 om deze uit het GRUP te sluiten. Het is niet duidelijk op welke manier het verlies in KMO-zone zal gecompenseerd worden. Enkel het gedeelte waarop zich de oude gebouwen bevinden wordt uit het GRUP gesloten. Er wordt bezwaar gemaakt tegen de opname van de site IJsfabriek in het plangebied. De overblijvende ruimte is te beperkt om een zinvolle invulling te geven aan de site en de stad toe te laten hiervoor een masterplan en visie uit te werken die rekening houdt met de fysieke en situationele uitdagingen. Dit moet voor de hele site in zijn totaliteit kunnen gebeuren.
Manege Woutershof
De manege had binnen het gemeentelijk BPA Herkenrodebos reeds bestaansrechten verkregen. Omdat het BPA wordt opgeheven door het GRUP vervallen deze rechten. Om die reden wordt de agrarische gewestplanbestemming ter hoogte van de manege deels gewijzigd door het GRUP. Een belangrijke randvoorwaarde bij een eventuele herbestemming is de bijdrage van de site aan de plandoelstellingen van dit GRUP.
Er wordt een herbestemming naar 4ha recreatiegebied opgenomen evenals een herbestemming van ongeveer 8ha landschappelijk waardevol agrarisch gebied naar natuurgebied en ongeveer 17ha agrarisch gebied met ecologisch belang.
Over de bestaande bebouwing werd een overlay ingetekend. Enkel binnen deze contour zal er in de toekomst bebouwing mogelijk zijn met een maximum van B/T=0,65. Evenementen in functie van de paardensport kunnen enkel toegelaten worden tijdens de schoolvakanties en in het weekend vanaf vrijdagavond 17u tot zondagavond zonsondergang. Omwille van het belang van de manege binnen de sportstructuur van de stad is het wel belangrijk om voldoende mogelijkheden te geven aan een volwaardige manege met de noodzakelijke infrastructuur en ontwikkelingsmogelijkheden. Om die reden wordt er gevraagd om de overlay te verruimen met behoud van de B/T=0,65. Op die manier kan er bovendien een ruimtelijk kwalitatievere en luchtigere gebouwenconfiguratie worden gerealiseerd. De beperkingen in tijd die opgelegd worden voor evenementen bemoeilijken op een onevenredige wijze de bedrijfsvoering van een volwaardige manege. Er wordt gevraagd om deze weg te laten of minstens te verruimen.
Cultuurhistorisch waardevolle sites en elementen
Om het karakter van de omgeving te vrijwaren wordt het vastgelegde landschappelijke geheel omgezet in een erfgoedlandschap. Hierbij wordt aandacht besteed aan de verschillende elementen die het landschap typeren. De erfgoedelementen die binnen het BPA Herkenrodebos ontwikkelingsmogelijkheden kregen (Hoeve Ten Roye, Kasteel van Schimpen, Stokerij Claes en het Scholteshof), werden initieel in het GRUP herbestemd naar gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde waardoor een functionele verbreding mogelijk was op voorwaarde van het behoud en versterking van de erfgoedwaarde. In het besluit van 9 mei 2022 van het CBS werd er gevraagd om ook de site Kannaertshof aan te duiden als cultuurhistorisch waardevol.
In de voorliggende versie van het GRUP werden de percelen met de gebouwen van Stokerij Claes en het Scholteshof niet meer opgenomen. Deze vallen voor wat betreft de ontwikkelingsmogelijkheden bijgevolg terug op het BPA van de stad. De openruimte percelen van deze sites kregen een bestemming van bosgebied of gemengd openruimtegebied maar geen aanduiding meer met een overlay van erfgoedwaarde. Het Kannaertshof werd bestemd als agrarisch gebied met een puntaanduiding als te behouden erfgoed. De stedenbouwkundige voorschriften voor de cultuurhistorische sites werden sterk gewijzigd t.o.v. vorige versies. Het is niet geheel duidelijk wat dit betekent voor de ontwikkelingsmogelijkheden van de sites. Er wordt gevraagd om dit te motiveren en te verduidelijken.
Het deelgebied ‘Wijerbos’ (59 ha) ligt op het grondgebied van Hasselt en Nieuwerkerken. Het Wijerbos is (grotendeels) een voormalig ontginningsgebied in eigendom van het Vlaams Gewest en ANB. Het wordt herbestemd naar bosgebied. Behalve het ontginningsgebied wordt ook de aanpalende site van het kasteel en de hoeve mee opgenomen binnen de contour van het plangebied. De gewestplanbestemming parkgebied wordt herbestemd naar gemengd openruimtegebied met cultuurhistorische waarde.
Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening, Titel II Planning, Hoofstuk II Ruimtelijke uitvoeringsplannen, afdeling 2 Gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen.
Het Bestuursdecreet van 7 december 2018, Titel II, hfdst. 3
Het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017, meer bepaald artikels 326 tot en met 341 betreffende het bestuurlijk toezicht.
De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijziging
Het GRUP Herkenrodebossen en Wijerbos herbestemt een gedeelte (ongeveer 2,4ha) van de KMO-zone IJsfabriek, in eigendom van de stad, naar natuurgebied. Dit gedeelte wordt gekenmerkt door een reliëfverschil, de aanwezigheid van een beek en pluviaal overstromingsgebied. Het gedeelte waar zich de gebouwen bevinden (ongeveer 0,4ha) is niet opgenomen in het GRUP en blijft bijgevolg KMO-zone volgens de gewestplanbestemming. De herbestemming naar natuurgebied legt naast de fysieke kenmerken van de percelen een grote hypotheek op de ontwikkelingsmogelijkheden van het gebied.
De gemeenteraad neemt kennis van het op 4 juli 2025 voorlopig vastgestelde ontwerp GRUP Herkenrodebossen en Wijerbos.
De gemeenteraad keurt goed om bijgevoegd advies en begeleidende brief over te maken aan de Vlaamse Overheid naar aanleiding van het openbaar onderzoek van het ontwerp GRUP Herkenrodebossen en Wijerbos dat loopt van 16 september 2025 tot 14 november 2025. (bijlage 1 en 2)
De gemeenteraad maakt bezwaar tegen de opname van de site IJsfabriek in het GRUP Herkenrodebossen en Wijerbos.