In 2020 engageerde stad Hasselt zich om samen met Trage Wegen vzw, inwoners en lokale organisaties het netwerk van trage wegen te inventariseren en een beleidskader op te maken dat voldoet aan de bepalingen van het Vlaams decreet houdende de gemeentewegen (oftewel Gemeentewegendecreet) van 03.05.2019.
Dit beleidskader heeft als doel de trage wegen in onze stad te beschermen, te verbeteren en te promoten als belangrijk onderdeel van onze leefomgeving.
Het beleidskader houdt geen beslissingen in over het juridische statuut van individuele verbindingen. Concrete acties m.b.t. het tragewegennetwerk dienen steeds weg per weg en met de nodige neutraliteit, transparantie en inspraak bekeken te worden, volgens de regelgeving van toepassing door het Gemeentewegendecreet.
In de zitting van 19 december 2023 keurde de gemeenteraad de voorlopige vaststelling van dit beleidskader goed.
Daaropvolgend werd er een openbaar onderzoek georganiseerd van 15/01/2024 tot en met 15/02/2024. Dit openbaar onderzoek werd bekend gemaakt via de website (een hele pagina werd gewijd aan dit project), het Belgisch Staatsblad, via gele affiche, via een mail naar al de stakeholders en inventariseerders en andere mensen die zich als geïnteresseerd hebben opgegeven gedurende het traject.
Daarnaast werd er ook op 2 februari een publieksmoment georganiseerd, waarbij iedereen alle plannen en documenten kon komen inkijken groot formaat in het Scheep (eerste verdieping) met een extra woordje uitleg van zowel dienst grondbeleid als Trage Wegen vzw. Er werden informatiepanelen voorzien en waar nodig werd er ook in dialoog gegaan. Dit infomoment werd kenbaar gemaakt via de website en via de sociale mediakanalen van de Stad Hasselt alsook via de Digitale Nieuwsbrief.
Voorliggende nota met bijlages vormt het beleidskader en verduidelijkt de rol die trage wegen vervullen in het versterken van Hasselt als belevingsvolle en beweegvriendelijke stad. Aanvullend is de toolbox een inspiratieboek dat een brede waaier van initiatieven op, rond en over trage(re) wegen bundelt. Aan de hand van sprekende voorbeelden binnen en buiten Hasselt kunnen zowel stadsdiensten, beleidsmakers als inwoners en burgerinitiatieven concreet aan de slag met trage wegen en stapvriendelijke straten.
De fundamenten van dit beleidskader zijn de trage wegen: alle wegen, paden of routes die in principe niet toegankelijk zijn voor gemotoriseerd verkeer. Voetgangers en fietsers voelen er zich thuis en bepalen het ritme. Trage wegen maken Hasselt tot een beweegvriendelijke stad en een belevingsvolle stad.
Om tot een actuele kaart en databank van alle trage wegen te komen, werden gedurende de zomer van 2020 alle paden in Hasselt geïnventariseerd. 35 bereidwillige Hasselaars brachten met de hulp van een inventarisatie-app 3400 wegsegmenten in kaart.
Vandaag is 258 km (van de 388 km) aan trage wegen ook effectief toegankelijk. Dat is een mooi aantal. Toch zijn er vele trage wegen niet (duidelijk) toegankelijk en is niet elk gebied of elke buurt even goed ontsloten door trage wegen. Via dit project worden daarom knelpunten en kansen aangeduid.
Het wensbeeld voor het traag netwerk is een stadsbreed ideaalbeeld op lange termijn en vormt een leidraad voor de versterking van trage wegen. Zes eigenschappen dienen als graadmeter voor die kwaliteit: de samenhang, de fijnmazigheid, de multifunctionaliteit, de veellagigheid, de mate waarin het netwerk ontsloten is en de flexibiliteit van het netwerk.
Wenslijnen zijn een indicatie van een wenselijke verbinding tussen twee punten en vormen geen directe aanleiding tot realisatie. Ze duiden een zoekzone aan waar in overeenstemming met eigenaar(s) zal worden gezocht naar het meest wenselijke tracé. Het wensbeeld is richtinggevend en dynamisch en kan wijzigen in functie van realisaties en toekomstige opportuniteiten.
Samen met Trage Wegen vzw werden er bovendien een aantal gebiedsgerichte en / of thematische invalshoeken (conform het GWD) uitgewerkt. Zij maken het mogelijk om stapsgewijs te werken (delen van) het wensbeeld op korte en middellange termijn. Dit zijn de zoekscenario’s als opstap naar actie of operationale beleidskeuzes (OBKs). Zij geven bijkomend en diepgaand richting aan het beleidskader. De OBKs maken het mogelijk voor beleidsmakers en administraties om op stads- en wijkniveau prioriteiten te stellen, een focus vast te leggen als het gaat over het versterken en optimaliseren van het traag netwerk. Deze operationele beleidskeuzes werden reeds goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen in de zitting van 21 april 2022. De vier operationele beleidskeuzes voor Hasselt zijn de volgende: OBK1 Buurtwegencheck, OBK2 Wandellussen, OBK3 Op avontuur door de vallei van Herk en Mombeek, OBK4 Beleefbare wijken.
Voor de concrete uitwerking van deze operationele beleidskeuzes wordt rechtstreeks verwezen naar het beleidsplan als bijlage.
Belangrijk om nog te vermelden is dat dit hele plan volgens een participatief traject tot stand kwam, waarbij verschillende soorten stakeholders (zowel intern als extern) werden gehoord. Zo zijn er intern verschillende werktafels geweest waarbij diensten van verschillende departementen werden uitgenodigd om mee de krijtlijnen uit te zetten (Vergunningen, Planning, Mobiliteit, Groen, Publieke infrastructuur - Openbaar domein, Leefomgeving, Jeugd, Sport, Cultuur). Daarnaast werd er ook twee maal een samenwerking opgezet met de UHasselt Live Lab waarbij de Live-Project weken zorgde voor interactieve participatiemomenten in Katarina (CCH), Hollands Veld (De Tuimelaar) en Heilig-Hart (Vrijwilligersplein). Bovendien werd er ook een publieke werksessie georganiseerd waarbij verschillende stakeholders werden uitgenodigd om mee te denken. Er werd tot slot ook afgestemd met verschillende dorpsraden en met natuurverenigingen die actief zijn in de Herk- en Mombeekvallei.
Regelmatig werd er ook breed gecommuniceerd over het project:
- 24/04/2020 - Lancering oproep vrijwilligers inventarisatie + opmaak projectwebsite + bericht in de wijkkrantjes en Nieuwe Hasselaar
- 18/01/2021 - Persbericht opstart visie
- 15/10/2021 - Nieuwsbrief aan alle vrijwilligers inventarisatie
en geïnteresseerden
- 27/06/2022 - Persbericht OBK's
- 16/10/2022 - Dag van de Trage Weg - 3 bewegwijzerde wandelroutes werden aangeboden door Stad Hasselt
- 15/02/2023 - Nieuwsbrief Stavaza aan vrijwilligers inventarisatie
en geïnteresseerden + uitnodiging werktafels
- 31/03/2023 - Publieksmoment Live-Projectweek Heilig-Hart Vrijwilligersplein
Het voorliggende beleidskader vormt een visie en leidraad voor de uitbouw van een volwaardig traag netwerk in Hasselt. Het kader houdt geen beslissingen in over het juridische statuut van individuele verbindingen. Concrete acties zullen geval per geval en altijd in overleg met de betrokkenen bekeken worden, volgens de regelgeving van toepassing door het Gemeentewegendecreet. Voorgestelde adviezen of initiatieven impliceren dus geen onmiddellijke actie op het terrein en kunnen pas uitgevoerd worden na grondig bijkomend onderzoek en goedkeuring door de gemeenteraad.
Zoals hierboven reeds vermeld, werd dit beleidsplan met alle bijlages ook onderworpen aan een openbaar onderzoek. Iedereen had de mogelijkheid hier bezwaar op in te tekenen.
In deze periode werd er ook advies gevraagd aan de GECORO, aan de deputatie van Provincie Limburg en aan MOW.
Het advies van de GECORO luidt als volgt:
"De GECORO stelt dat het voorliggend beleidsnota Trage Wegen voldoende is om gunstig te kunnen adviseren. Volgende bedenkingen werden door de GECORO nog gemaakt over voorliggende beleidsnota: De GECORO complimenteert Trage Wegen vzw en de dienst Grondbeleid Stad Hasselt met het geleverde werk voor de opmaak van de beleidsnota en hoopt dat het Stadsbestuur het voorliggend advies zal vertalen in concrete projecten. De GECORO neemt akte van het feit dat de kaarten opgenomen in deze beleidsnota geen juridische waarde hebben en dat eventuele nog vergeten buurtwegen, voetwegen, gemeentewegen en/of toekomstige trage wegen alsnog kunnen toegevoegd worden aan de voorliggende kaarten."
Er werd geen advies ontvangen van MOW of Provincie Limburg binnen de periode van het openbaar onderzoek, noch in de periode erna.
Uit het proces-verbaal van het openbaar onderzoek is af te leiden dat er 94 bezwaren werden ingediend. Niet alle bezwaren kwamen via de officiële manier binnen, desondanks zijn alle opmerkingen/bezwaren die via andere kanalen zijn binnengekomen ook behandeld, om het beleidsplan met alle mogelijke opmerkingen te kunnen voeden.
Alle bezwaren werden individueel behandeld en grondig onderzocht. Voor het volledige overzicht van alle bezwaren en het concrete antwoord dat erop geformuleerd werd, wordt verwezen naar de eerste bijlage van dit besluit, dat integraal zal deel uitmaken van dit besluit. Dit besluit zou te lang en uitgebreid worden om alle bezwaren te integreren.
De meest voorkomende bezwaren/gevoeligheden en de antwoorden worden hier wel samengevat:
Aantasting van privacy/privaat karakter: Eigenaars van bepaalde percelen verzetten zich tegen het voorstel om een wandelweg door hun percelen aan te leggen. Ze benadrukken het louter private karakter van hun percelen en verzetten zich tegen elke mogelijke aantasting hiervan.
Algemeen antwoord Stad Hasselt: We respecteren de eigendomsrechten en streven naar een evenwichtige aanpak waarbij zowel de belangen van eigenaars als die van het publiek worden gerespecteerd.
Het voorliggende beleidskader vormt een visie en leidraad voor de uitbouw van een volwaardig traag netwerk in Hasselt. Het kader houdt geen beslissingen in over het juridische statuut van individuele verbindingen. Concrete acties zullen geval per geval en altijd in overleg met de betrokkenen bekeken worden, volgens de regelgeving van toepassing door het Gemeentewegendecreet. Voorgestelde adviezen of kansen impliceren dus geen onmiddellijke actie op het terrein en kunnen pas uitgevoerd worden na goedkeuring door de gemeenteraad. Opgenomen wenslijnen zijn een indicatie van een wenselijke verbinding tussen twee punten en vormen geen directe aanleiding tot realisatie. Ze duiden een zoekzone aan waar in overeenstemming met eigenaar(s) zal worden gezocht naar het meest wenselijke tracé. Het wensbeeld is richtinggevend en dynamisch en kan wijzigen in functie van realisaties en toekomstige opportuniteiten.
Ondanks bovenstaande neemt het bestuur de bezorgdheden van de bezwaarindiener serieus, en primeert het feit dat sommige wenslijnen of bestaande wegen volledig privaat zijn zonder grond van openbaar gebruik. Deze zullen voor nu niet opgenomen worden in het wensbeeld traag netwerk (of verwijderd worden). We hopen dat er ruimte blijft voor toekomstige dialoog om deze trage wegen (of alternatieven) in de toekomst mogelijk toegankelijk te maken voor het publiek.
Belangrijke opmerking: dit antwoord is doorgetrokken voor alle private wegen/private percelen met geen grond van openbare toegang. Indien het gaat om een officiële buurtweg, zijn er andere decretale verplichtingen (zie hieronder).
Behoud van ongerepte natuur/schade aan fauna en flora: Bezwaarmakers maken zich zorgen over de aantasting van ongerepte natuur door het "trage wegen-netwerk" project van de Stad Hasselt, over de ecologische gezondheid en over mogelijke schade aan fauna en flora.
Algemeen antwoord Stad Hasselt:
De openstelling en het gebruik van wandelwegen leiden niet noodzakelijk tot grote verstoring van de natuur of schade aan fauna en flora:
- Wandelpaden worden meestal aangelegd met het oog op het minimaliseren van verstoring van de natuur. Door het gebruik van aangewezen paden wordt het beperkte verkeer over het terrein verspreid, waardoor de verstoring van de omgeving tot een minimum wordt beperkt.
- Bezoekers van wandelpaden kunnen worden voorgelicht over het belang van het behoud van de natuurlijke omgeving en het respecteren van flora en fauna.
- Bij de aanleg van wandelwegen kunnen ecologische ontwerpprincipes en randvoorwaarden worden toegepast, zoals maximaal inzetten op onverharde paden, het vermijden van gevoelige habitats, inzetten op behoud van biodiversiteit en het minimaliseren van de impact op lokale ecosystemen.
Daarnaast zijn er ook de positieve effecten van recreatie: Het bieden van toegang tot de natuur via wandelpaden kan het bewustzijn en de waardering voor de natuur vergroten, natuurbehoud stimuleren en economische voordelen voor lokale gemeenschappen genereren.
Het is belangrijk om te erkennen dat de aanleg van wandelwegen zorgvuldig moet worden overwogen en gepland, rekening houdend met de specifieke kenmerken van het gebied en het behoud van de natuurlijke omgeving als prioriteit. Met de juiste aanpak kunnen wandelpaden worden gecreëerd die zowel recreatief waardevol zijn als het behoud van fauna en flora bevorderen.
Niet persoonlijk zijn aangeschreven tijdens openbaar onderzoek: Bezwaarmakers maken melding van niet persoonlijk gecontacteerd te zijn tijdens het openbaar onderzoek.
Antwoord Stad Hasselt: Bij de opmaak van een beleidsvisie en het openbaar onderzoek voor het beleidskader is het geen vereiste om de (aanpalende) eigenaars aan te schrijven. Het project en bijhorende publieksmomenten (zowel voor burgers en stakeholders) werden meermaals gecommuniceerd via verschillende kanalen van Stad Hasselt (zie nota beleidskader pagina 91 tot en met 93). M.b.t. het openbaar onderzoek en het publieksmoment was er communicatie via de website van Stad Hasselt en de nieuwsbrief van Stad Hasselt. Het aanschrijven van de eigenaars is wel voorzien in de procedures in het gemeentewegendecreet (in deze fase van het project nog niet aan de orde), die worden toegepast voor het erkennen, aanleggen, wijzigen, verplaatsen en opheffen van gemeentewegen. Deze procedures worden verder verduidelijkt en opgenomen in het afwegingskader.
Officiële buurtwegen: Bezwaarmakers die eigenaar zijn van percelen waar nog juridisch bestaande buurtwegen/wandelpaden op gelegen zijn, wensen deze verwijderd te zien.
Algemeen antwoord Stad Hasselt: Buurtwegen die zijn opgenomen in de Atlas van de Buurtwegen, hebben nog steeds een juridische status als een publiekrechtelijke erfdienstbaarheid en/of openbaar domein. In het traag netwerk zijn deze ook in OBK1 grondig gescreend en daar waar ze nog een belangrijk alternatief vormen voor gemotoriseerde wegen, voorgesteld om te behouden. Bovendien is in de bijhorende adviezen altijd opgenomen om te onderzoeken of de trage weg kan worden verlegd naar perceelsgrenzen, om zo weinig mogelijk hinder te veroorzaken voor particuliere eigenaars. We benadrukken dat de aanleg van trage wegen niet alleen de toegankelijkheid vergroot voor wandelaars, maar ook bijdraagt aan de algemene mobiliteit en het behoud van het landelijk karakter van een gebied. We staan open voor verdere discussie en het onderzoeken van mogelijke alternatieven die tegemoetkomen aan zowel de belangen van de gemeenschap als die van particuliere eigenaars. Verder is er ook het decreet houdende de gemeentewegen van 3 mei 2019 (artikel 3) (waar alle Vlaamse gemeenten en steden aan gebonden zijn): "Dit decreet heeft tot doel om de structuur, de samenhang en de toegankelijkheid van de gemeentewegen te vrijwaren en te verbeteren, in het bijzonder om aan de huidige en toekomstige behoeften aan zachte mobiliteit te voldoen. Om de doelstelling, vermeld in het eerste lid, te realiseren voeren de gemeenten een geïntegreerd beleid, dat onder meer gericht is op: 1° de uitbouw van een veilig wegennet op lokaal niveau; 2° de herwaardering en bescherming van een fijnmazig netwerk van trage wegen, zowel op recreatief als op functioneel vlak."
Voor de bezwaren die weerhouden werden, werden ook de nodige aanpassingen doorgevoerd aan kaarten en/of teksten. Nogmaals wordt de aandacht gevestigd op bijlage 1 met alle bezwaren en antwoorden die integraal deel uitmaken van dit besluit. In dit document zijn de bezwaren anoniem gemaakt. De volledige bezwaren zijn als niet-integrale bijlage opgenomen en zijn niet vatbaar voor openbaarmaking omwille van GDPR-regelgeving.
De verwerking van de bezwaren gebeurde in samenwerking met de juridische dienst en met Trage Wegen VZW.
Het beleidsplan inclusief bijlages, met alle aanpassingen op basis van de ingediende bezwaren, wordt nu definitief voorgelegd aan gemeenteraad ter goedkeuring.
Het decreet van de Vlaamse regering houdende de gemeentewegen van 3 mei 2019;
Het decreet lokaal bestuur van 22 december 2017 en latere wijzigingen;
Het Bestuursdecreet van 7 december 2018;
De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen;
De gemeenteraad keurt de definitieve vaststelling van het beleidskader trage wegen, met verwerking van de bezwaren tijdens het openbaar onderzoek, inclusief bijlagen, goed.
Het college wordt belast met de uitvoering van dit besluit overeenkomstig art. 18 en 19 van het Decreet houdende de Gemeentewegen van 3 mei 2019, en behoudens administratief beroep.
Het beleidsplan wordt samen met het besluit van de gemeenteraad tot definitieve vaststelling van het beleidsplan trage wegen onmiddellijk met een beveiligde zending bezorgd aan het departement Mobiliteit en Openbare Werken en aan de deputatie van de provincie Limburg.
Tegen deze beslissing kan binnen een termijn van 30 dagen een opschortend administratief beroep worden ingesteld bij de Vlaamse Overheid, overeenkomstig art. 24 en 25 van het Decreet houdende de Gemeentewegen van 3 mei 2019.
Deze beslissing wordt bekend gemaakt overeenkomstig artikel 18 van het decreet van 3 mei 2019 houdende de gemeentewegen.